Al in de Griekse oudheid duikt monnikspeper als anafrodisiacum (een middel dat de geslachtsdrift tempert) op. Deze plant, die zijn naam in de middeleeuwen kreeg, werd vooral in kloostertuinen gekweekt en door monniken gebruikt om het makkelijker te maken zich aan de kuisheidsbelofte te houden. Monnikspeper werd een symbool voor het sobere leven van de monnik. Tegenwoordig wordt monnikspeper vooral gebruikt voor de behandeling van typische vrouwenkwalen, zoals bijvoorbeeld PMS (premenstrueel syndroom, complexe lichamelijke en emotionele klachten die samenhangen met de menstruatiecyclus).

De antioxidanten, flavonoïden en andere chemische eigenschappen spelen in op de neurotransmittor dopamine in de hersenen, welke de hormonale disbalans corrigeert en het Luteïniserend hormoon (LH) verlaagt. Als het LH lager wordt verlaagt ook het testosteron gehalte, waardoor de oestrogeen en progesteron gehalten in het bloed weer in balans komen. Aangetoond is dat deze stofjes invloed hebben op de hypofyse en vervolgens op de gehele hormoonhuishouding (hypofyse stuurt hormonen in het lichaam aan). De werkzame stoffen reguleren de cyclus en hebben invloed op de prolactinespiegel in het bloed, die onder andere de productie van het hormoon progesteron aanstuurt, die de baarmoeder op de innesteling van een bevruchte eicel voorbereidt. Zonder progesteron raakt de hele cyclus uit evenwicht en vermindert de vruchtbaarheid.

In hogere doses zorgt monnikspeper ervoor dat de prolactinespiegel licht daalt. De werking berust vermoedelijk op diterpeen met dopamine-achtige werking. Bij vrouwen beïnvloedt een daling van prolactine de FSH- (follikel-stimulerend hormoon) en oestrogeenspiegel, bij mannen daalt de testosteronspiegel.

Uit onderzoek is gebleken dat de werkzame stoffen van monnikspeper bindingen aangaan met opiaatreceptoren, wat een verklaring kan zijn voor de verlichting die monnikspeper biedt bij het premenstrueel syndroom. 

Tot dusver zijn geen zware, ongewenste bijwerkingen bekend. In onderzoeken worden enkele gevallen van hoofdpijn, huidreacties en spijsverteringsproblemen genoemd. 

Contra-indicatie: zwangerschap 

Geschreven door: K. Roskam, 2022

Bronnen:

1. Blumenthal M, Goldberg A, Brinckmann J. Herbal Medicine, Expanded Commission E monographs. American Botanical Council 2000;62-64. Integrative Medicine Communications, ISBN 0-9670772-1-4
2. Vitex agnus-castus. Monograph. Altern Med Rev. 2009;14(1):67-70.
3. Medina JH, Viola H, Wolfman C et al. Neuroactive flavonoids: new ligands for the benzodiazepine receptors. Phytomedicine 1998;5:235-243
4. Milewicz A et al. Vitex agnus castus-Extrakt zur Behandlung von Regeltempoanomalien infolge latenter Hyperprolaktinamie. Ergebnisse einer randomisierten Plazebo-kontrollierten Doppelblindstudie. [Vitex agnus castus extract in the treatment of luteal phase defects due to latent hyperprolactinemia. Results of a randomized placebo-controlled double-blind study]. Arzneimittelforschung. 1993 Jul;43(7):752-6. 
5. Jarry H, Spengler B, Porzel A et al. Evidence for estrogen receptor beta-selective activity of Vitex agnus-castus and isolated flavones. Planta Med. 2003;69(10):945-7